آزمایش SGPT یا ALT یک آزمایش خون است که برای اندازه‌گیری سطح آنزیم آلانین آمینوترانسفراز (ALT) در خون انجام می‌شود. این آنزیم در بخش‌های مختلف بدن یافت می‌شود، اما بیش‌ترین میزان آن در کبد است. معمولاً سطح طبیعی ALT در بدن پایین است و افزایش آن می‌تواند نشانه‌ای از آسیب یا التهاب در کبد باشد.
ALT در آزمایش خون چیست؟
آیا تا به حال دربارهٔ ALT یا SGPT در آزمایش خون چیزی شنیده‌اید؟
آزمایش ALT که به‌عنوان SGPT نیز شناخته می‌شود، برای اندازه‌گیری سطح این آنزیم در خون انجام می‌شود. ALT، نوعی آنزیم است که در سلول‌های کبد ساخته می‌شود. کبد، بزرگ‌ترین غده بدن است و وظایف مهمی بر عهده دارد، از جمله:
- تولید پروتئین‌ها
- ذخیره ویتامین‌ها و آهن
- حذف مواد سمی از خون
- تولید صفرا، که در فرآیند هضم غذا نقش دارد
پروتئین‌هایی به نام آنزیم به کبد کمک می‌کنند تا سایر پروتئین‌ها را تجزیه و جذب کند. سطح طبیعی ALT در داخل سلول‌های کبد قرار دارد، اما در موارد آسیب یا التهاب کبد، این آنزیم ممکن است وارد جریان خون شود.
بنابراین، آزمایش ALT یکی از آزمایش‌های اولیه مورد استفاده در غربال‌گری بیماری‌های کبد است.
همچنین، این آزمایش با نام‌های دیگری مانند “ترانس آمیناز گلوماتیک – پیرویک سرم (SGPT)” یا “ترانس آمیناز آلانین” هم شناخته می‌شود.
دلایل انجام آزمایش ALT یا SGPT
رایج‌ترین کاربرد این آزمایش، ارزیابی آسیب‌دیدگی یا بیماری‌های کبد است. اگر نشانه‌هایی در شما دال بر مشکلات کبد وجود داشته باشد، پزشک ممکن است انجام آزمایش ALT را درخواست کند. این نشانه‌ها عبارتند از:
- زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)
- تیره بودن رنگ ادرار
- احساس تهوع و استفراغ
- درد در قسمت بالای سمت راست شکم
معمولا، آسیب‌های کبدی با افزایش سطح ALT همراه است. این آزمایش میزان ALT موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند، اما نمی‌تواند شدت آسیب یا میزان جراحت کبد را مشخص کند. همچنین، این آزمایش قادر نیست پیش‌بینی کند چه میزان آسیب در آینده ممکن است رخ دهد.
علت بالا بودن SGPT در آزمایش خون چیست؟
بالا بودن سطح SGPT در آزمایش خون می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلی در کبد باشد و به معنای این است که لازم است بیشتر به سلامتی خود توجه کنید. این آنزیم‌ها معمولاً در صورت بروز التهاب یا تحریک سلولی در کبد افزایش می‌یابند. در ادامه، به مهم‌ترین دلایل افزایش سطح SGPT اشاره می‌شود:
- سوءمصرف الکل
- ابتلا به هپاتیت
- سیروز کبدی
- مرگ بافت کبد
- وجود تومور در کبد
- جریان خون ضعیف در کبد
- هماکروماتوز (تجمع آهن در کبد)
- مونونوکلئوز (عفونت ناشی از ویروس اپشتین بار)
- پانکراتیت (التهاب پانکراس)
- دیابت
- انسداد مجاری صفراوی
- مصرف بیش از حد ویتامین A
- گرمازدگی
- آسیب به گلبول‌های قرمز خون
- آسیب به کلیه‌ها
- مصرف بیش‌ازاندازه استامینوفن
- چرب شدن کبد
- مصرف برخی داروها (مسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای قلبی و عروقی، و داروهای ضد افسردگی از نوع سه حلقه‌ای)
با توجه به این دلایل، در صورت مشاهده افزایش SGPT، مشاوره با پزشک ضروری است.
آزمایش ALT و کاربردهای آن
آزمایش ALT معمولا همراه با سایر آزمایش‌های آنزیم‌های کبدی انجام می‌شود. بررسی میزان ALT در کنار سایر آنزیم‌های کبدی، به پزشک کمک می‌کند تا اطلاعات دقیق‌تری در مورد وضعیت کبد و بیماری‌های مربوطه به دست آورد.
همچنین، از آزمایش ALT برای اهداف زیر نیز بهره‌برداری می‌شود:
- نظارت بر روند پیشرفت بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت یا نارسایی کبد
- ارزیابی امکان شروع برنامه درمانی در صورت شناسایی بیماری کبدی
- ارزیابی اثربخشی روش‌های درمانی
چگونه باید خود را برای انجام آزمایش ALT آماده کنیم؟
آزمایش ALT با نمونه‌گیری کوچک خون انجام می‌شود. در ادامه، با روند انجام این آزمایش بیشتر آشنا می‌شوید:
- متخصص آزمایشگاه محل ورود سوزن به پوست را با ماده ضدعفونی‌کننده استریل می‌کند.
- یک نوار پلاستیکی یا کش مقاوم در قسمت بالای بازو بسته می‌شود تا جریان خون موقتاً متوقف شود و رگ‌ها بهتر دیده شوند.
- پس از پیدا کردن رگ مناسب، سوزن خون‌گیری به داخل آن وارد می‌گردد. در این مرحله، احساس سوزش یا درد کوتاهی ممکن است احساس شود.
- خون جمع‌آوری‌شده در یک لوله خاص قرار می‌گیرد؛ در برخی نمونه‌گیری‌ها، ممکن است بیش از یک لوله نیاز باشد.
- پس از جمع‌آوری خون کافی، متخصص آزمایشگاه سوزن و نوار را از بدن جدا می‌کند. روی محل خون‌گیری درج شود، یک گاز استریل قرار می‌دهد و محل را با بانداژ یا نوار ثابت می‌کند.
- نمونه خون ارسال برای تحلیل در آزمایشگاه صورت می‌گیرد.
- نتایج آزمایش به پزشک اطلاع داده می‌شود و پزشک زمان ویزیت مشخص می‌کند تا در مورد نتایج با شما صحبت کند.
آزمایش ALT یکی از آزمایش‌های ساده و کم‌خطر است. در بعضی موارد، ممکن است در محل ورود سوزن به پوست کمی کوفتگی ایجاد شود. برای کاهش این خطر، پس از برداشت خون، چند دقیقه فشار روی محل وارد کنید.
در موارد نادر و در حالات بسیار حساس، ممکن است عوارض زیر رخ دهد:
- خونریزی شدید در محل تزریق
- جمع شدن خون زیر پوست، که به آن هماتوما گفته می‌شود
- غش کردن یا احساس سبک‌سری و تار شدن دید در لحظه مواجهه با خون
- عفونت در محل تزریق
نتایج آزمایش ALT یا SGPT چه معنایی دارند؟
مقدار طبیعی ALT در خون برای مردان عمدتاً بین 29 تا 33 واحد در لیتر (IU/L) و برای زنان بین 19 تا 25 واحد در لیتر (IU/L) قرار دارد. البته این مقادیر ممکن است بر اساس نهاد درمانی و آزمایشگاه تفاوت‌هایی داشته باشند. این محدوده‌ها تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند سن و جنسیت قرار دارند، بنابراین مهم است که نتایج آزمایش خود را با پزشک معالجتان در میان بگذارید.
در صورت بالاتر بودن سطح ALT از حد نرمال، نشان‌دهنده وجود آسیب یا مشکل در کبد است. دلایل احتمالی افزایش سطح ALT عبارتند از:
- هپاتیت (التهاب کبد)
- سیروز (تخریب جدی کبد)
- مرگ بافت کبد
- وجود تومور یا سرطان در کبد
- کاهش جریان خون به کبد
علاوه بر این، موارد زیر نیز می‌تواند منجر به افزایش ALT شود:
- هموکروماتوزیس: عارضه‌ای که باعث افزایش غلظت آهن در بدن می‌شود
- مونونوکلئوز: عفونتی که غالباً توسط ویروس اپشتین-بار ایجاد می‌شود
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
- دیابت
از سوی دیگر، نتایج پایین‌تر از حد طبیعی نیز ممکن است نشان‌دهنده سلامت خوب کبد باشد. اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که کاهش سطح ALT ممکن است با افزایش خطر مرگ در بلندمدت مرتبط باشد. اگر نگران کم بودن نتایج آزمایش خود هستید، حتما با پزشک مشورت کنید و به آمار و تفاسیر آزمایش خود دقت کنید.
در هر صورت، اگر نتایج نشان‌دهنده آسیب یا بیماری در کبد باشند، نیاز است آزمایش‌های تکمیلی برای تعیین علت و منشأ مشکل انجام شود.
علائم و عوارض افزایش سطح ALT در آزمایش خون
همانطور که قبلا به آن اشاره کردیم، بالا بودن سطح ALT در آزمایش خون می‌تواند به بروز بیماری‌های کبدی منجر شود و یا نشان‌دهنده وجود یک بیماری کبدی در بدن باشد با این‌حال افزایش سطح آنزیم ALT در بسیاری از افراد ممکن است هیچ علائم خاصی ایجاد نکند، اما برخی از افراد با این افزایش ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- درد در ناحیه شکم
- تیرگی رنگ ادرار
- خستگی مفرط
- خارش پوست
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم
- کاهش اشتها
- روشن شدن رنگ مدفوع
- حالت تهوع و استفراغ
درمان بالا بودن ALT در آزمایش خون
درمان افزایش سطح ALT در آزمایش خون به روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است. اول از همه، تغییرات در سبک زندگی فرد باید در نظر گرفته شود. این تغییرات شامل مصرف غذاهای سالم‌تر و قطع مصرف الکل می‌شود. نوع درمان عموماً با توجه به شدت و علت این مشکل تعیین می‌شود.
در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی با پیروی از رژیم غذایی متعادل، افزایش فعالیت بدنی و کاهش وزن می‌تواند به کاهش سطح ALT کمک کند. برای برخی دیگر، پزشک بعد از انجام آزمایش‌های تکمیلی علت اصلی افزایش ALT را شناسایی کرده و اقدامات لازم برای درمان را انجام می‌دهد.
