فریتین در آزمایش خون چیست؟
بهطورکلی، علائمی مانند خستگی مفرط، ضعف عمومی، دردهای شکمی و تپش قلب میتوانند دلایل متفاوتی داشته باشند. یکی از روشهای تشخیص این مشکلات، انجام آزمایش فریتین است. این آزمایش با اندازهگیری میزان ذخایر آهن بدن، به پزشک کمک میکند تا درمان مورد نیاز را بهسرعت آغاز کند. افزایش یا کاهش سطح فریتین غالباً تأثیر زیادی در تشخیص کمخونی، بیماریهای التهابی و برخی سرطانهای پیشرفته دارد. فریتین نمایانگر آهن در خون نیست، بلکه یک پروتئین است که آهن را ذخیره میکند و در مواقع نیاز آن را آزاد مینماید.
بیشتر فریتین در سلولهای بدن ذخیره شده و تنها درصد کمی در جریان خون وجود دارد. بیشترین تراکم فریتین در سلولهای کبدی (هپاتوسیتها) و سلولهای سیستم ایمنی یافت میشود. در آزمایش فریتین، میزان غلظت این پروتئین ارزیابی میشود که ارتباط نزدیکی با سطح ذخایر آهن در بدن دارد. فریتین به عنوان منبع آهن برای ساخت سلولهای قرمز خونی عمل میکند و هنگامی که بدن به دلایلی مانند خونریزی یا بیماریها به تولید بیشتر سلولهای قرمز نیاز دارد، فریتین بیشتری را به جریان خون آزاد میکند.
چرا میزات فریتین در آزمایش خون بسیار مهم است؟
آهن به عنوان یکی از اساسیترین عناصر بدن انسان، نقش محوری در فرآیندهای متابولیک متعدد ایفا میکند. از تولید هموگلوبین و میوگلوبین گرفته تا شرکت در سیستمهای آنزیمی متعدد، اهمیت این عنصر در فیزیولوژی بدن غیرقابل انکار است. فریتین، پروتئین ذخیرهکننده آهن در بدن، به عنوان شاخصی حساس و اختصاصی از ذخایر کل آهن بدن شناخته میشود. این پروتئین کروی با وزن مولکولی 450 کیلودالتون، قادر به ذخیره تا 4500 اتم آهن در ساختار خود میباشد.
وجود آهن برای عملکرد صحیح گلبولهای قرمز ضروری است، اما سطح بالای آن نیز میتواند باعث آسیب شود. فریتین بهطور کلی میتواند سطح آهن را در حد مناسب حفظ کند. زمانی که فرد از سلامت کافی برخوردار باشد، رودهها جذب اضافی این ماده معدنی از غذا را محدود میکنند. اما اگر اختلالی در این فرآیند ایجاد شود، بدن نمیتواند آهن اضافی را دفع کند و این ماده در بافتهای مختلف ذخیره میگردد. کبد، قلب و پانکراس از جمله اندامهایی هستند که بیشترین تجمع آهن را تجربه میکنند. «هموکروماتوز» به معنی وجود مقدار زیادی آهن در بدن است. این بیماری انواع مختلفی دارد که رایجترین آن «هموکروماتوز ارثی یا اولیه» میباشد.
شرایط انجام آزمایش Ferritin
برای انجام آزمایش فریتین نیازی به ناشتا بودن نیست، اما توصیه میشود که مصرف مکملهای آهن را ۲۴ ساعت قبل از آزمایش قطع کنید. برخی پزشکان نیز شرایط ناشتا بودن را توصیه میکنند، بنابراین بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کنید. برای سنجش فریتین، در ابتدا پرسنل آزمایشگاه یک نمونه خون از شما میگیرند و سپس در آزمایشگاه، سرم از آن جدا میشود.
تفسیر آزمایش Ferritin
نتیجه آزمایش فریتین با واحد نانوگرم در هر میلیلیتر (ng/mL) محاسبه میشود و میزان آن به جنسیت و سن بستگی دارد. مقادیر نرمال فریتین بر اساس این دو عامل به شرح زیر است:
- زنان بالغ: ۱۱-۳۰۷ ng/dl
- مردان بالغ: ۲۴-۳۳۶ ng/dl
- کودکان (۶ ماه تا ۱۵ سال): ۷۰-۱۴۲ ng/dl
- کودکان (۲ تا ۵ ماه): ۵۰-۲۰۰ ng/dl
- کودکان کمتر از یک ماه: ۲۰۰-۶۰۰ ng/dl
- نوزادان: ۲۵-۲۰۰ ng/dl
در کنار این آزمایش، آزمایشات دیگری مانند HCT نیز ممکن است تجویز شود که برای تشخیص غلظت خون یا آنمی کاربرد دارند.
دلایل بالا بودن فریتین در آزمایش خون
بالا بودن فریتین میتواند نشاندهنده چند اختلال یا نقص در عملکرد بدن باشد. یکی از این اختلالات «هموکروماتوز» است که به معنای جذب بیش از حد آهن در بدن است و ناشی از یک نقص ژنتیکی است که سلولهای روده را تحت تأثیر قرار میدهد. سایر دلایل بالا بودن فریتین شامل موارد زیر است:
- آرتریت روماتوئید
- پرکاری تیروئید
- بیماری دیابت نوع ۲
- لوسمی
- لنفوم هوچکین
- انتقال خون مکرر
- بیماریهای کبدی مانند هپاتیت مزمن نوع C و سرطان اولیه کبد
- سندرم پای بیقرار
- مسمومیت آهن
- آنمی همولیتیک (نوعی کمخونی که در آن گلبولهای قرمز تخریب میشوند)
- بیماریهای التهابی مانند روماتیسم مفصلی
- سرطانهای پیشرفته
- بیماریهای کلاژن عروقی مانند لوپوس
فریتین یکی از پروتئینهای فاز حاد است و در زمان التهاب، مقدار آن بهسرعت افزایش مییابد. به همین دلیل در بیماران کبدی یا سرطانی، مقادیر این پروتئین بالا است. در زمان آسیب کبدی، سلولهای آسیبدیده فریتین ذخیرهشده را به جریان خون آزاد میکنند. شایعترین دلیل افزایش فریتین، چاقی و التهاب است. همچنین، افرادی که بهصورت روزانه الکل مصرف میکنند نیز در معرض بیماریهای کبدی و افزایش فریتین قرار دارند.
اگر میخواهید تفسیر دقیقتری از نتایج آزمایش خود دریافت کنید، با پزشک خود مشورت کنید!
علائم بالا بودن Ferritin در بدن
بالا بودن فریتین در بدن ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- درد شکمی
- درد قفسه سینه و تپش قلب
- ضعف عمومی بدن
- درد مفاصل
- خستگی مفرط
علائم پایین بودن Ferritin در خون
پایین بودن فریتین ممکن است به صورت علائم زیر ظاهر شود:
- خستگی و ضعف بدون دلیل
- سرگیجه بدون علت مشخص
- گیجی و عدم توانایی در تمرکز
- سردردهای مزمن
- ضعف عمومی بدن
- شنیدن صدای زنگ در گوش
- بروز اختلالات تنفسی بدون بیماری زمینهای
- درد پا بدون دلیل موجه
- زودرنجی و اختلالات خلق و خو
میزان نرمال Ferritin در زنان باردار
فریتین در خون با واحد نانوگرم در دسیلیتر اندازهگیری میشود و سطح نرمال آن بسته به سن و جنسیت متفاوت است. به عنوان کلی، میزان نرمال فریتین در زنان معمولاً کمتر از مردان بوده و در گستره ۱۱ تا ۳۰۷ نانوگرم بر دسیلیتر متغیر است. با این حال، این محدوده در آزمایشگاههای مختلف ممکن است کمی متفاوت باشد.
بارداری میتواند تأثیر زیادی بر سطح فریتین خون زنان داشته باشد. جنین به ویژه در سهماهه سوم بارداری به آهن نیاز دارد، بنابراین میزان نرمال فریتین در زنان باردار کمتر از حد معمول است. رنج نرمال فریتین در زنان باردار بالای ۱۵ سال، بین ۲۰ تا ۲۰۰ نانوگرم بر دسیلیتر است. مقادیر فریتین زیر ۳۰ نانوگرم بر دسیلیتر در زنان باردار خطرناک محسوب میشود و ممکن است با مشکلاتی همچون بیماریهای التهابی، بیماریهای کلیوی یا کمخونی در ارتباط باشد.
آزمایش Ferritin در بارداری
بارداری یکی از مهمترین دورهها برای زنان است که تأثیر زیادی بر میزان پارامترهای مختلف بدن، از جمله فریتین خون، دارد. در این دوران، جنین از خون مادر تغذیه کرده و آهن مورد نیاز برای رشد خود را از بدن مادر دریافت میکند. به همین دلیل، کاهش سطح آهن و فریتین در زنان باردار مشاهده میشود و این افراد نیاز بیشتری به آهن دارند. در صورتی که سطح فریتین در این زنان افزایش یابد، احتمال وقوع پرهاکلامپسی وجود دارد و باید تحت نظر پزشک قرار گیرند.
آزمایش Ferritin در کودکان
کودکان، به ویژه در سنین رشد، به آهن بیشتری نیاز دارند. مقدار نرمال فریتین خون در کودکان با توجه به سن آنها متفاوت است:
- نوزادان: ۲۵ تا ۲۰۰ نانوگرم بر دسیلیتر
- کودکان کمتر از یک ماه: ۲۰۰ تا ۶۰۰ نانوگرم بر دسیلیتر
- کودکان ۲ تا ۵ ماهه: ۵۰ تا ۲۰۰ نانوگرم بر دسیلیتر
- کودکان ۶ ماهه تا ۱۵ ساله: ۷۰ تا ۱۴۲ نانوگرم بر دسیلیتر
چه عواملی بر نتیجه آزمایش فریتین تأثیر دارند؟
مطالعات نشان دادهاند که عوامل متعددی بر سطح فریتین در خون تأثیر میگذارند، مهمترین این عوامل عبارتند از:
- برنامه غذایی و مقدار دریافتی آهن
- تعداد دفعات اهدای خون در یک سال
- استعمال دخانیات
- میزان فعالیت بدنی (ورزش)
- برخی از داروها
اگر نتیجه آزمایش خود را دریافت کردهاید و میزان Ferritin یا هر فاکتور دیگری در محدوده نرمال قرار ندارد و میخواهید علت آن را بدانید، برای تفسیر آنلاین آزمایش کلیک کنید!
کلام آخر
آزمایش فریتین به عنوان یک ابزار تشخیصی قدرتمند در ارزیابی متابولیسم آهن بدن عمل میکند. تفسیر صحیح نتایج آن نیاز به درک جامع از فیزیولوژی آهن، شرایط بالینی بیمار و آگاهی از محدودیتهای آزمایش دارد. با پیشرفتهای اخیر در پزشکی دقیق، نقش فریتین فراتر از یک نشانگر ساده ذخایر آهن رفته و به عنوان یک فاکتور پیشآگهی در بسیاری از بیماریهای مزمن مطرح شده است.
وجود آهن برای عملکرد گلبولهای قرمز ضروری است، اما آهن اضافی میتواند مضر باشد. فریتین در سلولهای کبدی و سیستم ایمنی ذخیره میشود و درصورتیکه بدن نتواند آهن اضافی را دفع کند، این ماده در بافتها تجمع مییابد. «هموکروماتوز» به معنی تجمع بیش از حد آهن در بدن است که میتواند به انواعی از جمله «هموکروماتوز ارثی» تقسیم شود.