کیت آلکالن فسفاتاز ابزاری است که به منظور اندازه‌گیری کمی فعالیت آنزیم آلکالن فسفاتاز طراحی شده است. این کیت می‌تواند به دو صورت دستی و همچنین با استفاده از انواع دستگاه‌های اتوآنالایزر مورد استفاده قرار گیرد. فعالیت آنزیم آلکالن فسفاتاز یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی عملکرد کبد و سیستم استخوان است و به همین دلیل، اندازه‌گیری دقیق آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
آلکالن فسفاتاز چیست؟
آنزیم آلکالن فسفاتاز (ALP) به گروهی از فسفاتازها گفته می‌شود که بیشترین فعالیت‌شان در محیط قلیایی (pH بالا) است. این آنزیم در بافت‌های مختلف بدن مانند کبد، استخوان‌ها (به‌ویژه استئوبلاست‌ها)، اپیتلیوم روده، کلیه و جفت به‌طور گسترده وجود دارد.
در کودکان و نوجوانان، به ویژه در دوره‌های رشد فعال، و همچنین در سه ماهه سوم بارداری، سطح ALP به‌طور طبیعی افزایش می‌یابد که نشان‌دهنده فعالیت متابولیکی بالا و نیاز بدن به رشد است.
افزایش قابل توجه سطح ALP معمولاً به عنوان نشانه‌ای از برخی بیماری‌ها مطرح می‌شود. برای مثال، در شرایطی نظیر انسداد خارجی مجاری صفراوی (مانند وجود سنگ کیسه صفرا یا تومور)، افزایش سطح ALP دیده می‌شود. همچنین در بیماری‌های استخوانی مانند بیماری پاژت یا سرطان استخوان، تغییرات محسوسی در سطح این آنزیم دیده می‌شود.
علاوه بر این، بیماری‌هایی مانند انسداد داخلی کبد، هپاتیت، سیروز، نرمی استخوان، پرکاری غده پاراتیروئید و حتی در مرحله التیام شکستگی استخوان نیز ممکن است باعث افزایش متوسط سطح ALP شوند؛ که این موضوع نشان‌دهنده فعالیت‌های متابولیکی غیرطبیعی بدن است. این تغییرات می‌توانند در تشخیص و پیگیری روند بیماری‌ها نقش مهمی ایفا کنند.
استفاده صحیح از کیت اندازه‌گیری آلکالن فسفاتاز و تفسیر دقیق نتایج آزمایش می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و بهبود کیفیت درمان کمک کند. بنابراین، آگاهی کافی همکاران پزشکی و بیماران از اهمیت این آزمایش، نقش حیاتی در فرآیند تشخیص و درمان دارد.
چرا آزمایش ALP تجویز می‌شود؟
آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) برای اندازه‌گیری سطح آنزیم آلکالین فسفاتاز در خون انجام می‌شود. پزشکان معمولاً این آزمایش را در موارد زیر توصیه می‌کنند:
۱. علائم مشکلات کبدی
اگر بیمار علائمی مانند تهوع، استفراغ، زردی، خستگی، کاهش وزن، درد یا تورم شکم، ادرار تیره، مدفوع روشن یا خارش مکرر پوست داشته باشد.
علائم شایع بیماری کبد عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- کاهش وزن
- خستگی و ضعف مداوم
- زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها)
- درد یا تورم در ناحیه شکم
- ادرار تیره و مدفوع روشن
- خارش مکرر پوست
۲. علائم اختلالات استخوانی
در صورتی که بیمار دچار درد در استخوان‌ها یا مفاصل، بزرگ شدن یا تغییر شکل نامتعارف استخوان‌ها، یا افزایش تعداد شکستگی‌ها باشد، آزمایش ALP می‌تواند به بررسی علت کمک کند.
علائم اختلالات استخوانی شامل موارد زیر است:
- درد استخوان‌ها یا مفاصل
- بزرگ شدن یا تغییر شکل غیرطبیعی استخوان‌ها
- افزایش تعداد شکستگی‌های استخوان
مقدار نرمال و بحرانی ALP چقدر است؟
محدوده طبیعی آلکالین فسفاتاز برای بزرگسالان (مردان و زنان بالای ۱۸ سال) معمولاً بین ۴۴ تا ۱۴۷ واحد بین‌المللی در لیتر (IU/L) یا ۰.۷۳ تا ۲.۴۵ میکروکاتال در لیتر (μkat/L) است.
این محدوده ممکن است بسته به آزمایشگاه، سن و جنسیت فرد کمی متفاوت باشد. به طور معمول، سطوح بالای ALP در کودکان در حال رشد و زنان باردار طبیعی است، زیرا این شرایط با افزایش فعالیت استخوانی یا متابولیکی همراه است.
مقدار ALP بالاتر از ۳۵۰ واحد بین‌المللی در لیتر به عنوان مقدار بحرانی تلقی می‌شود و نیازمند بررسی دقیق‌تر است.
آیا بالا بودن آلکالین فسفات خطرناک است؟
در کل، اگر سطح آلکالین فسفات (ALP) بالا باشد و نتایج سایر آزمایشات کبدی مانند ALT، AST و بیلی‌روبین نرمال باشند، احتمالاً به مشکلات کبدی دچار نیستید و ممکن است به اختلالات استخوانی مانند بیماری استخوان پاژه (Paget’s) مبتلا باشید. این بیماری باعث می‌شود که استخوان‌ها به طور غیرطبیعی بزرگ‌تر و ضعیف‌تر از حد معمول شوند و شکنندگی آن‌ها افزایش یابد.
توجه داشته باشید که اگر ALP در آزمایش خون بالاتر از ۱۳۰ واحد در لیتر (U/L) باشد، به معنای بالا بودن این آنزیم در خون است. برای پاسخ به سوال “آیا بالا بودن آلکالین فسفات خطرناک است؟” باید گفت که سطوح بالای این آنزیم از نظر شدت متفاوت است. اگر مقدار ALP تنها کمی از دامنه نرمال بالاتر باشد، لزوماً به معنای وجود بیماری کبدی یا اختلال استخوانی نیست و نیازی به درمان فوری ندارد.
علت پایین بودن ALP در آزمایش خون چیست؟
کاهش سطح آنزیم آلکالن فسفاتاز در خون می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:
- بیماری ویلسون
بیماری ارثی ناشی از تجمع مس در اندام‌های داخلی بدن به علت نقص ژنتیکی است و یکی از علل شایع کاهش ALP در خون به شمار می‌رود. - سوء تغذیه
عدم تأمین مواد مغذی مورد نیاز بدن می‌تواند باعث کاهش غیرطبیعی سطح ALP شود. - کمبود منیزیم
منیزیم برای فعالیت بهینه آنزیم ALP ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه این آنزیم در خون شود. - کمبود روی
کاهش میزان روی نیز بر کاهش سطح ALP تأثیرگذار است و در صورت کمبود ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های روی باشد. - رژیم غذایی فاقد پروتئین کافی
کمبود پروتئین در رژیم غذایی می‌تواند عاملی برای پایین آمدن سطح ALP باشد.
چگونه می‌توان سطح بالای ALP خون را کاهش داد؟
اگر آزمایش خون شما نشان‌دهنده افزایش سطح ALP باشد، مهم‌ترین اقدام مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان علت زمینه‌ای است. علاوه بر درمان‌های پزشکی، روش‌های زیر می‌توانند در بهبود عملکرد کبد و کاهش سطح ALP مؤثر باشند:
- مصرف اسیدهای چرب امگا-۳
امگا-۳ می‌تواند سطح ALP ناشی از روده را کاهش دهد، در حالی که اسیدهای چرب امگا-۶ ممکن است آن را افزایش دهند. - ترک سیگار
سیگار یکی از عوامل افزایش ALP است؛ ترک آن کمک‌کننده خواهد بود. - مصرف متعادل قهوه
مصرف منظم و معتدل قهوه می‌تواند به کاهش سطح ALP کمک کند. - ورزش منظم
ورزش‌های سبک و منظم به کاهش چشمگیر ALP استخوانی کمک می‌کنند. - تأمین کافی ویتامین D
کمبود ویتامین D ممکن است باعث افزایش ALP شود. در صورت کمبود، مصرف مکمل‌های ویتامین D و قرار گرفتن در معرض نور خورشید توصیه می‌شود.
کلام آخر
کیت آلکالین فسفاتاز ابزاری مهم در تشخیص و مانیتورینگ وضعیت‌های پزشکی مختلف است. این کیت برای اندازه‌گیری سطح آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون استفاده می‌شود و می‌تواند به شناسایی مشکلات کبدی، استخوانی و سایر اختلالات متابولیکی کمک کند. با توجه به این که سطح ALP می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد، درک نتیجه این آزمایش و توجه به علائم و نشانه‌های بالینی برای پزشکان بسیار مهم است.
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22029-alkaline-phosphatase-alp
