دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های جهان است که می‌تواند عوارض جدی و جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. با این حال، اگر پیشگیری و درمان دیابت به طور جدی دنبال شود، می‌توان امید داشت که عوارض آن به حداقل برسد. در این مقاله از مجله سلامت کیوان، به بررسی روش‌های پیشگیری و مدیریت دیابت می‌پردازیم و امیدواریم که افراد بیشتری بتوانند زندگی سالم‌تری را به دور از این بیماری سپری کنند.
دیابت چیست؟
بیماری دیابت زمانی بروز می‌کند که بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به طور مؤثر از انسولین موجود استفاده کند. انسولین هورمونی است که به تنظیم قند خون کمک می‌کند. یکی از شایع‌ترین علائم دیابت، هایپرگلیسمی (افزایش قند خون) است.
انواع دیابت
دیابت به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- دیابت نوع ۱: حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت به این نوع آن دچار هستند. در دیابت نوع ۱، افراد به تزریق انسولین نیاز دارند زیرا سیستم ایمنی بدن به‌طور خودکار سلول‌های تولیدکننده انسولین را از بین می‌برد.
- دیابت نوع ۲: این نوع بیشتر افراد بالای ۳۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در دیابت نوع ۲، بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شود و قند خون بالا می‌ماند.
علائم دیابت
علائم دیابت عمدتاً ناشی از افزایش قند خون هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- کاهش وزن غیرقابل توضیح
- تشنگی شدید
- خستگی و بی‌حالی
- زخم‌هایی که به سختی بهبود می‌یابند
- تکرر ادرار
- تاری دید
علائم دیابت در مردان
مردان مبتلا به دیابت ممکن است با علائمی مانند کاهش میل جنسی، کاهش قدرت عضلانی و اختلالات نعوظ مواجه شوند.
علائم دیابت در زنان
زنان دیابتی ممکن است علائم دیگری مانند عفونت‌های پوستی، خارش و خشکی پوست، و همچنین عفونت‌های دستگاه ادراری را تجربه کنند.
راه‌های پیشگیری از دیابت
افرادی که به علت‌هایی مانند ژنتیک، سن بالای ۴۵ سال یا اضافه وزن در معرض ابتلا به دیابت هستند، باید سبک زندگی خود را به گونه‌ای تغییر دهند که احتمال بروز این بیماری را کاهش دهند. راه‌هایی که در ادامه معرفی می‌شوند، به پیشگیری و درمان دیابت کمک می‌کنند. حتی اگر هنوز به این بیماری مبتلا نشده‌اید، با رعایت این نکات می‌توانید احتمال بروز دیابت را کاهش دهید و از عوارض آن جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید:
۱. پرهیز از شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده
مواد غذایی حاوی شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند ماکارونی، کیک‌ها، برنج سفید، شیرینی و نان‌های ساندویچی را از رژیم غذایی خود حذف کنید. این مواد به سرعت به مولکول‌های کوچک شکر تبدیل و وارد خون می‌شوند. با افزایش قند خون، پانکراس برای تولید انسولین تحریک می‌شود. این افزایش قند خون و انسولین می‌تواند به بروز دیابت منجر شود.
بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کرده و برنامه‌ای مناسب برای پیشگیری و درمان دیابت تدوین کنید. در ادامه، نکات تغذیه‌ای مهمی که باید در نظر داشته باشید، عبارتند از:
- گنجاندن غذاهای فیبردار مانند میوه‌ها، سبزیجات غیرنشاسته‌ای و غلات کامل در برنامه غذایی روزانه.
- استفاده از روغن‌های سالم مانند روغن زیتون و کنجد.
- کنترل مصرف لبنیات با انتخاب لبنیات کم‌چرب.
- مصرف گوشت و ماهی‌های کم‌چرب به‌صورت متعادل.
- کاهش مصرف غلات تصفیه‌شده مانند آرد سفید و برنج سفید، و همچنین قند و شکر.
- کوچک‌تر کردن وعده‌های غذایی و افزایش تعداد آنها.
۲. افزایش فعالیت روزانه
فعالیت بدنی روزانه برای داشتن سبک زندگی سالم ضروری است. ورزش و فعالیت، حساسیت سلول‌ها را به انسولین افزایش می‌دهند و موجب ترشح کمتر انسولین برای کنترل قند خون می‌شوند. قبل از شروع هر نوع ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید. فعالیت‌های آسان مانند پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری یا دویدن آرام گزینه‌های مناسبی هستند. همچنین، توصیه می‌شود حداقل سه بار در هفته ورزش‌های مقاومتی مانند یوگا و وزنه‌برداری انجام دهید. اگر بیشتر وقت خود را پشت میز یا در ماشین می‌گذرانید، سعی کنید هر ۳۰ دقیقه از جا بلند شوید و تحرک داشته باشید.
۳. نوشیدن مایعات کافی
آب به عنوان یکی از حیاتی‌ترین نیازهای بدن، در هر نوع فعالیتی ضروری است. تأمین آب کافی به بدن گام مهمی در راستای حفظ سلامتی به شمار می‌آید. نوشیدن آب کافی می‌تواند میل شما به خوردن غذاهای پرکالری و قنددار را کاهش دهد. در طول روز، آب، چای و قهوه بنوشید، اما مراقب باشید که به آنها شکر یا قند اضافه نکنید. به تدریج خود را به نوشیدنی‌های بدون قند عادت دهید.
۴. حفظ وزن متعادل
افرادی که با دیابت نوع ۲ مواجه هستند، معمولاً با مشکل اضافه وزن منطقه‌ی میانی بدن و شکم روبرو هستند. در واقع، افزایش وزن در ناحیه شکم، احتمال ابتلا به دیابت را بیشتر می‌کند. کاهش وزن، علاوه بر کنترل قند خون، به مدیریت کلسترول، تری‌گلیسیرید و فشار خون نیز کمک می‌کند. حتی کاهش وزن کم نیز می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامتی دارد. در این زمینه، حتماً با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
۵. کاهش و ترک سیگار
سیگار کشیدن احتمال ابتلا به بیماری‌های جدی مانند بیماری‌های قلبی و انواع سرطان را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض دود سیگار می‌تواند به بروز دیابت و عوارض آن منجر شود. بنابراین، ترک سیگار می‌تواند به کاهش علائم دیابت و بهبود سلامتی در طولانی‌مدت کمک کند.
بهترین درمان برای دیابت
در بخش‌های پیشین، روش‌های پیشگیری و درمان دیابت را مورد بررسی قرار دادیم. این روش‌ها می‌توانند به تدریج جزئی از عادات روزانه شما شوند. همچنین، مدیریت استرس و تأثیر ورزش بر کاهش آن را نباید نادیده گرفت. استفاده منظم از داروهای دیابتی یا انسولینی، کنترل منظم قند خون و تحت نظر پزشک بودن، سه اصل کلیدی برای افراد مبتلا به دیابت است.
چک کردن قند خون، فشار خون و کلسترول
قند خون، فشار خون و کلسترول، سه عامل مهمی هستند که همواره باید مورد پایش قرار گیرند، به‌ویژه در افراد بالای ۴۵ سال. این سه عامل به اختصار به عنوان “ای بی سی” (ABC) شناخته می‌شوند:
- A (A1C): معیاری برای اندازه‌گیری میانگین سطح قند خون در یک دوره زمانی مشخص.
- B (Blood Pressure): فشار خون که اهمیت ویژه‌ای دارد و به‌ویژه در افراد مبتلا به دیابت باید به دقت کنترل شود. فشار خون بالا خطر بروز حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهد.
- C (Cholesterol): سطح کلسترول نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
داروهای کنترل قند خون
اگر قند خون در سطح بالا باشد و نتوان آن را تنها با تغییر سبک زندگی کنترل کرد، تجویز دارو گزینه بعدی خواهد بود. داروهای قند خون شامل متفورمین، سولفونیل اوره، گلینیدها و تیازولیدین دیون هستند که بسته به ویژگی‌های فردی و سطح قند خون تجویز می‌شوند.
برای افرادی که با دارو نیز نتوانسته‌اند قند خون خود را کنترل کنند، استفاده از انسولین در نظر گرفته می‌شود. انسولین‌ها به انواع کوتاه‌اثر و بلنداثر تقسیم می‌شوند و پزشک نوع و زمان استفاده از انسولین را بر اساس تشخیص خود تعیین می‌کند.
سخن پایانی
- سبک زندگی در بروز و درمان دیابت تأثیر زیادی دارد.
- تغذیه مناسب، ورزش، کنترل وزن، نوشیدن مایعات و کاهش استرس از عادت‌های روزانه تأثیرگذار در پیشگیری و درمان دیابت هستند.
- افراد مبتلا به دیابت باید به‌طور منظم سطح قند خون، فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنند.
- افرادی که از طریق تغییر سبک زندگی نمی‌توانند قند خون خود را کنترل کنند، باید از دارو استفاده نمایند.
- در صورتی که دارو نیز مؤثر نباشد، به تشخیص پزشک انسولین تجویز خواهد شد.
