علائم عفونت کلیه چیست؟ + بهترین روش‌ های درمان

عفونت کلیه یک عفونت باکتریال سیستمیک جدی است که پارانشیم کلیه و لگنچه کلیوی را درگیر می‌کند. این مقاله مروری جامع بر اپیدمیولوژی، پاتوفیزیولوژی، تظاهرات بالینی، رویکردهای تشخیصی و استراتژی‌های درمانی به‌روز برای این بیماری ارائه می‌دهد. با بررسی سیستماتیک منابع معتبر و دستورالعمل‌های بالینی، این نوشتار به ارائه آخرین یافته‌ها در مدیریت بهینه پیلونفریت می‌پردازد.

علائم و نشانه‌های عفونت کلیه

عفونت کلیه، یکی از مشکلات شایع و نگران‌کننده سیستم ادراری است که باید به سرعت تشخیص داده شده و درمان شود. این عفونت نوعی از عفونت مجاری ادراری است که معمولاً از لوله‌ی ادراری یا مثانه شروع می‌شود و در صورت بی‌توجهی، ممکن است به کلیه‌ها سرایت کند و عوارض جدی‌تری نظیر زخم‌های مزمن و نارسایی کلیه ایجاد کند.  در مراحل اولیه، ممکن است برخی افراد هیچ علامتی نداشته باشند، اما با پیشرفت عفونت، علائم زیر ظاهر می‌شوند:

علائم کلاسیک سه‌گانه:
۱. تب بالا (۳۹-۴۰°C) با لرز
۲. درد کولیک کلیوی (CVA tenderness)
۳. علائم تحریک مثانه (دیسوری، فوریت)

یافته‌های همراه:

• تهوع/استفراغ (۶۰% موارد)

• هماچوری میکروسکوپی (۴۰%)

• علائم سپسیس در موارد شدید

• در سالمندان: ممکن است فقط تب یا اختلال وضعیت روانی وجود داشته باشد

در موارد شدید، علائم ممکن است شامل ضعف عمومی، گیجی و کاهش هوشیاری شود. اگر شما یا عزیزانتان با این علائم مواجه شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید؛ چراکه درمان زودتر، احتمال بازتوانی سریع‌تر و جلوگیری از عوارض را به همراه دارد.

دلایل و عوامل ایجادکننده عفونت کلیه

عفونت کلیه اغلب از طریق باکتری‌های موجود در مسیر ادراری آغاز می‌شود. رایج‌ترین علت‌ها عبارتند از:

• انتقال باکتری از مجرای ادراری: اغلب از طریق ازال‌های ادراری یا مجرای ادراری و به دنبال آن، حرکت باکتری‌ها به سمت کلیه‌ها.
• پخش خون: در موارد نادر، باکتری‌ها از سایر عفونت‌های بدن وارد جریان خون شده و به کلیه‌ها سرایت می‌کنند.
• عوامل افزایش خطر: شامل موارد زیر هستند:
  • جنسیت: بانوان به دلیل کوتاه بودن مجرای ادراری و نزدیکی آن به ناحیه واژن و مقعد، بیشتر در معرض عفونت هستند.
  • بارداری: هورمون‌ها و تغییرات فیزیولوژیکی، زمینه را برای عفونت فراهم می‌کنند.
  • انسداد مجاری ادراری: مانند سنگ کلیه و رشد غیرطبیعی ساختارهای سالم دستگاه ادراری.
  • کاهش عملکرد سیستم ایمنی: بعلت بیماری‌هایی مثل دیابت، HIV، مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی.
  • آسیب عصبی: مثل آسیب به عصب‌های مثانه و نخاع، که باعث اختلال در روند تخلیه ادرار می‌شود.
  • استفاده از سوند ادراری: که در صورت نگهداری نادرست، منجر به عفونت می‌شود.
  • رفلاکس ادرار: برگشت ادرار به سمت کلیه‌ها، که در کودکان و بزرگسالان رخ می‌دهد.

روش‌های تشخیص عفونت کلیه

پزشک برای تایید تشخیص، آزمایش‌های متعددی انجام می‌دهد، از جمله:

۵. روش‌های تشخیصی:
الف) آزمایشات اولیه:

• آنالیز ادرار:

  • پیوری (>۱۰ WBC/HPF)

  • باکتریوری معنادار

  • گاهی کست‌های WBC

• کشت ادرار: طلایی تشخیص (≥۱۰⁴ CFU/ml)

• CBC: لکوسیتوز با شیفت به چپ

• CRP و ESR: افزایش یافته

ب) تصویربرداری (در موارد پیچیده):
۱. سونوگرافی:

• حساسیت ۶۰% برای پیلونفریت

• ارزیابی هیدرونفروز/انسداد

۲. CT با کنتراست:

• یافته‌ها: هیپودنسیتی گوه‌ای، ضخیم شدن فاشیای گروتا

۳. DMSA اسکن:

• ۶ ماه پس از عفونت انجام می‌شود

۶. تشخیص افتراقی:

• کولیک کلیوی

• آپاندیسیت رتروسکال

• کوله‌سیستیت

• پنومونی تحتانی

• تب مدیترانه‌ای خانوادگی

عوارض و خطرات ناشی از عدم درمان عفونت کلیه

در صورت عدم درمان در زمان مناسب، عفونت می‌تواند به عوارض زیر تبدیل شود:

• زخم‌های مزمن کلیه: که منجر به نارسایی کلیه‌مزمن و فشار خون بالا می‌شود.
• مسمومیت خونی (Septicemia): با پخش باکتری‌ها از طریق خون، تهدیدی جدی است که در صورت عدم درمان، ممکن است زندگی فرد را تهدید کند.
• مشکلات در بارداری: زنان باردار در صورت ابتلا به عفونت، احتمال تولد نوزادان کم‌وزن یا نارس را دارند.
• نارسایی کلیه: در صورت ادامه عفونت و عدم کنترل آن، کلیه‌ها ممکن است توانایی خود در تصفیه خون را از دست دهند.

راه‌های پیشگیری و مراقبت‌های مفید

برای کاهش خطر ابتلا، توصیه می‌شود:

• رعایت بهداشت شخصی: نظافت منظم ناحیه تناسلی و سمت مجرای ادراری.
• آب‌دوره کافی: نوشیدن مقدار زیاد آب برای کمک به شستشو و دفع باکتری‌ها.
• خودداری از نگهداری طولانی‌مدت سوندهای ادراری و نظارت پزشکی در این موارد.
• درمان سریع عفونت‌های مجاری ادراری: به محض احساس علائم، مراجعه به پزشک و مصرف داروهای تجویز شده.
• پیشگیری از آسیب و انسداد مجاری ادراری: کنترل سنگ کلیه و درمان سریع هرگونه بیماری مرتبط.
• مدیریت دیابت و کاهش سطح قند خون: برای کاهش ریسک عفونت‌های مجاری ادراری.

درمان عفونت کلیه: روش‌ها و نکات مهم

درمان‌های مناسب شامل:

• داروهای ضد باکتری: مصرف کامل دوره دارویی، حتی پس از بهبودی علائم، برای حذف کامل عفونت.
• مراقبت‌های حمایتی: استراحت کافی، مصرف مایعات بیشتر و کنترل علائم تب و درد.
• در موارد شدید: ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و دریافت داروهای داخل وریدی باشد.
• در موارد نادر، جراحی: برای رفع انسداد یا اصلاح ساختارهای غیرطبیعی مجاری ادراری، در صورت نیاز.

در همه موارد، پیروی صحیح از دستور پزشک و کنترل کامل عفونت، از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند.

بهترین داروها و راهکارهای پیشگیری و درمانی

آنتی‌بیوتیک‌ها اصلی‌ترین و موثرترین داروها در درمان عفونت‌های کلیه هستند و معمولا توسط پزشک معالج تجویز می‌شوند. نوع، دوز و مدت زمان مصرف این داروها به شدت وضعیت فرد، نوع باکتری‌های موجود در ادرار و پاسخ بدن به درمان بستگی دارد.

در اغلب موارد، پس از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، علائم و نشانه‌های عفونت طی چند روز کاهش می‌یابد و فرد احساس بهبودی می‌کند. اما باید توجه داشت که مصرف دارو باید کامل و تا پایان دوره تعیین شده توسط پزشک باشد، حتی اگر علائم زودتر برطرف شوند، زیرا توقف زودهنگام دارو ممکن است منجر به بازگشت عفونت و مقاوم شدن باکتری‌ها شود.

پزشک ممکن است پس از پایان دوره درمان، آزمایش کشت ادرار مجدد انجام دهد تا از برطرف شدن کامل عفونت اطمینان حاصل شود. در صورت باقی ماندن عفونت، دوره دیگری از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است لازم باشد.

در موارد شدید عفونت کلیه که با تب بالا، ضعف شدید، نارسایی کلیه یا عوارض سیستمیک همراه است، بیمار ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد. در این شرایط، پزشک درمان‌های تخصصی‌تر را آغاز می‌کند:

• درمان داخل وریدی (IV): استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قدرتمند و مایعات وریدی برای کنترل سریع عفونت و کاهش عوارض.
• مدت زمان بستری: بستگی به شدت عفونت و پاسخ بدن به درمان دارد، اما ممکن است چند روز تا چند هفته باشد.
• درمان‌های حمایتی: شامل کنترل تب، کاهش درد و اطمینان از حفظ تعادل مایعات و الکترولیت‌ها.

اقدامات پیشگیری‌کننده از عفونت کلیه

پیشگیری مؤثر بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به عفونت کلیه است. بانوان به دلیل ساختار کوتاه‌تر مجرای ادراری و نزدیکی به واژن و مقعد، در معرض خطر بیشتری هستند و باید توصیه‌های زیر را رعایت کنند:

• نوشیدن مقادیر فراوان آب: مصرف آب کافی، به ویژه آب خالص، کمک می‌کند با شست‌وشوی طبیعی، باکتری‌ها را از دستگاه ادراری دفع کند.
• ادرار کردن به موقع: از تأخیر در ادرار کردن و نگه داشتن آن خودداری کنید. دفع مکرر و کامل ادرار، مانع از تجمع باکتری‌ها می‌شود.
• تخلیه کامل مثانه پس از رابطه جنسی: ادرار کردن در کوتاه‌ترین زمان پس از فعالیت جنسی، به خارج کردن باکتری‌های مهاجم کمک می‌کند.
• شست‌وشوی ناحیه تناسلی: پس از ادرار و مدفوع، ناحیه تناسلی را با آب ولرم و صابون ملایم شستشو دهید تا از انتشار باکتری‌ها جلوگیری شود.
• استفاده از محصولات زنانه مناسب: استفاده از اسپری‌ها و محصولات خوشبوکننده در ناحیه تناسلی ممکن است منجر به تحریک و عفونت شود؛ بنابراین، بهتر است آن‌ها را در حد نیاز و با احتیاط مصرف کنید.
• پرهیز از استفاده بی‌رویه از مواد شیمیایی و عطرها در ناحیه حساس: این مواد می‌تواند تعادل pH طبیعی ناحیه را برهم زده و زمینه‌ساز عفونت شود.

نکات کلیدی دیگر برای پیشگیری:

• مراقبت صحیح از بهداشت فردی و رعایت بهداشت عمومی
• کنترل قند خون در بیماران دیابتی
• درمان سریع عفونت‌های مجاری ادراری اولیه، قبل از تبدیل به عفونت کلیه